İkiz kardeşler: DNA hasarı ve kanser:
Kanser, uzun yaşam ve yaşlanma arasındaki karmaşık bağlantıları anlamak, modern tıp dünyasının merakla araştırdığı ve uygulamasının her insanın hayatında yer bulduğu önemli konulardan biri. Genel tanımıyla kanser, hücrelerin kontrolsüz büyümesi sonucu oluşan bir hastalık. Kanser gelişimi için gerekli olan mutasyonlar genellikle DNA hasarı sonucu ortaya çıkar. Bu DNA hasarı, hücre içi ve çevresel faktörlerin etkisiyle oluşur. Işığa maruz kalma, kimyasal maddelere maruz kalma, hava kirliliği ve radyasyon gibi faktörler, DNA hasarına neden olabilir. Yaşlanmayla birlikte hücrelerin de DNA hasarına maruz kalma olasılıkları artar. DNA hasarı, hücreler için sürekli bir stres kaynağı. Zaman içinde meydana gelen bu kalıcı hasar, mutasyon riskini artırır ve yaşlanma süreciyle birlikte mutasyonların birikmesine yol açar. DNA hasarının etkili bir şekilde onarılamaması ise yaşlanma belirtilerini hızlandırabilir ve kanser riskini artırabilir. Bu denge, hücrelerin DNA hasarına verdiği tepki tarafından belirlenir.
DNA onarım mekanizmalarındaki mutasyonlar, yüksek mutasyon seviyelerine yol açar ve genellikle aşırı hücre ölümü ve kök hücrelerin tükenmesine neden olur, bu da erken yaşlanmaya neden olabilir. Kök hücreler, düşük mutasyon oranlarını koruma yeteneğine sahip farklı özelliklere sahip. Ancak mutasyonlar ortaya çıktığında, kök hücrelerin klonal genişlemesi, yaşa bağlı doku işlev bozukluklarına ve artan kanser riskine katkıda bulunabilir.
Gelin birlikte öncelikle hem yaşlanma hem de kanserle ilişkilendirilen artan DNA hasarı ve mutasyon birikimini inceleyelim. Ayrıca yaşlanma karşıtı müdahalelerin kanseri önleyebileceğini ve hangi mekanizmalar aracılığıyla bu etkinin sağlanabileceğini ele alalım.
Herkeste aynı sonucu mu veriyor?
Yaşlanma ve kanser, insan yaşamının kaçınılmaz gerçekleri olarak karşımıza çıkar. Bu iki karmaşık süreç, birçok bakımdan birbiriyle ilişkili ve moleküler düzeyde birçok benzer özelliği paylaşır. Peki yaşlanmayla kanser arasındaki bu ilginç ve kritik bağ nasıl? Her iki sürecin merkezinde yer alan önemli bir faktör var; DNA hasarı. Hücrelerimizin içinde hayat boyu bir dizi stres faktörüne maruz kalırız. Bu stresler, DNA’ya zarar verebilir ve hasarın birikmesine yol açabilir. Biriken DNA hasarı, mutasyon riskini artırır ve yaşlandıkça hücrelerimizde daha fazla mutasyon birikmesine sebep olur. Bu, yaşlanmanın temel moleküler belirtilerinden biri. Ancak bu bağlantı sadece yaşlanmayla sınırlı değil. DNA hasarı, kanserin temel tetikleyicilerinden biri. Hücrelerdeki genetik değişiklikler kanserin başlamasına neden olabilir. Yani yaşlanma sürecinde biriken DNA hasarı, kanser riskini artırabilir. Bununla birlikte, bu ilişki tam olarak net değildir. Neden bazı yaşlılar kansere yakalanırken diğerleri korunur? İşte burada genler ve çevresel faktörler devreye girer. DNA hasarına verilen hücresel yanıt, yaşlanma ve kanser riski arasındaki dengeyi belirler. Örneğin, bazı bireylerin DNA hasarını daha etkili bir şekilde onarmasına yardımcı olan genetik faktörler, kanser riskini azaltabilir.
Yaşlanma karşıtı müdahalelerin kanseri önleyebileceği önerisi, uzun süredir araştırma konusu olmuştur. Bu tür müdahaleler, yaşlanmayı yavaşlatmayı ve hücrelerin DNA onarım kapasitesini artırmayı hedefler. Eğer bu müdahaleler başarılı olursa, kanser riski azalabilir. Ancak her şeyden önce, bu iki karmaşık sürecin arkasındaki moleküler mekanizmaları daha iyi anlamamız gerekiyor. Hangi genler ve proteinler yaşlanma ile kanser arasındaki bu bağı kurar? Hangi çevresel faktörler riski artırır? Bu soruların yanıtları, yaşlanma ve kanserle mücadelede büyük ilerlemelere yol açabilir.
Referanslar:
Spector NH, Jovanova-Nesic K, Gertz AM. Aging, cancer, and longevity: the uncertain road. Curr Aging Sci. 2013 Feb;6(1):86-91. doi: 10.2174/1874609811306010011. PMID: 23895525.
Stead ER, Bjedov I. Balancing DNA repair to prevent ageing and cancer. Exp Cell Res. 2021 Aug 15;405(2):112679. doi: 10.1016/j.yexcr.2021.112679. Epub 2021 Jun 5. PMID: 34102225; PMCID: PMC8361780.
Gorbunova V, Seluanov A, Zhang Z, Gladyshev VN, Vijg J. Comparative genetics of longevity and cancer: insights from long-lived rodents. Nat Rev Genet. 2014 Aug;15(8):531-40. doi: 10.1038/nrg3728. Epub 2014 Jul 1. PMID: 24981598; PMCID: PMC4353926.
Franceschi C, Monti D, Cossarizza A, Fagnoni F, Passeri G, Sansoni P. Aging, longevity, and cancer: studies in Down’s syndrome and centenarians. Ann N Y Acad Sci. 1991;621:428-40. doi: 10.1111/j.1749-6632.1991.tb16997.x. PMID: 1830464.
Bonafè M, Barbi C, Storci G, Salvioli S, Capri M, Olivieri F, Valensin S, Monti D, Gonos ES, De Benedictis G, Franceschi C. What studies on human longevity tell us about the risk for cancer in the oldest old: data and hypotheses on the genetics and immunology of centenarians. Exp Gerontol. 2002 Oct-Nov;37(10-11):1263-71. doi: 10.1016/s0531-5565(02)00137-7. PMID: 12470840.
