Yaşam şeklimizi ve çevresel faktörlerimizi en iyi düzeyde tutarak, daha az çaba ve daha çok bilinçle, sevdiklerimizle keyifli bir yaşlanma geçirebilir miyiz? Bu soruların cevabını Bluezones dediğimiz mavi bölgelerde bulabiliyoruz aslında…
Nasıl keşfedildi?
“Mavi bölgeler” terimi ilk kez National Geographic kaşifi Dan Buettner tarafından 2004 yılında yürüttüğü bir proje sırasında ortaya atıldı. Buettner, 2000 yılında Japonya’nın Okinawa kentine uzun yaşam süresini araştırmak üzere bir keşif gezisi yapmış ve buradaki tecrübesinden sonra dünyanın uzun yaşam süresinin yüksek olduğu bildirilen diğer bölgeleri keşfetmek üzere yola çıkmıştı. National Geographic desteğiyle bilim insanları ve demografidan oluşan bir ekip Buettner ile birlikte dünyanın farklı yerlerindeki bu bölgeleri incelemeye başladıkça, insanların sadece uzun yaşamakla kalmayıp aynı zamanda ileri yaşlarında da yüksek bir yaşam kalitesine sahip olduklarını gördüler. Böylece demografik verileri analiz ettikten ve çok sayıda 100 yaşına ulaşmış insanla görüştükten sonra, uzun ömür ve sağlıklı yaşlanma açısından öne çıkan beş bölgeyi belirlediler.
Bluezones: Okinawa, Sardunya, İkaria, Kostarika ve Linda bölgesi ve geçen sene Singapur’dan oluşuyor. Yaklaşık 20 yıldır devam eden bu keşif ve araştırmanın sonunda, dokuz ana özellik bir başka deyişle güçlü noktalar tespit edildi. Bu mavi bölgelerde keşfedilen sırları kullanarak -ki bunlar dünyanın dört bir yanında insanların 100 yaşına kadar sağlıkla yaşadıkları uzun ömrün var olduğu en özel yerler- İnsanların daha düşük sağlık maliyetiyle üretkenliğini, eğlenmesini, aktivitesini sürdürerek yaşadığı toplulukları dönüştürme projesi haline gelmiştir.
Bluezones; günümüzde tüm keşiflere, teknolojiye ve gelişmelere rağmen sağlıksız yaşamın ısrar ve inatla devam ettiği gerçeklikte, topluluk olarak buna teslim olmak yerine alternatif geliştirmek, yeniden insanın paylaşma gücünü ortaya koymak için bence çok umutlu bir proje.
Power 9: Bu bölgelerin paylaştığı dokuz sır ne?
1. Doğal hareket: Dünyanın en uzun ömürlü insanları spor salonlarından çıkmayan, protein içeceklerini içen ve maraton koşanlar değil! İşlerini, evlerini, çevrelerini ve yaşam şekillerini sürekli hareket halinde olacak şekilde dizayn edenler. Tabii en önemlisi birçok çalışmanın net olarak ortaya koyduğu, yürüyüşün sağlığımıza ne kadar olumlu etki ettiği. 2023 yılında GeroScience çalışmasına göre, yürüyüş yaşlı yetişkinler için sağlıklı, kalp damar hastalıkları, diyabet ve demans gibi çeşitli sağlık sorunları riskini azaltıyor. Ayrıca bu çalışma uyku, mental dinginlik, enflamasyon üzerinde de olumlu etkileri destekliyor. Günde 30 dakikalık tempolu bir yürüyüşün yaşla ilişkili olan birçok hastalık riskini azalttığını, ruh halimizi olumlu etkilediğini, uyku kalitesini artırdığını ve kemik kırık riskini azalttığını görüyoruz.
Mavi bölgelerde yaşayan centenarian (asırlık insan) dediğimiz 100 yaşını gören kişilerin en önemli özellikleri arasında; sürekli aktif olmaları, pek çok ihtiyaçlarını kendileri karşılamaları, evleri, bahçeleriyle ilgili işleri kendileri yapmaları, araba yerine bisiklet ve yürüyüşü tercih etmeleri geliyor.
Kosta Rika’nın Nicoya Yarımadası’ndaki mavi bölgede yaşayanlar, sevdiklerini ve komşularını görmek için yürümeye çok alışkınlar ya da bahçelerini ve ev işlerini yaparak zihinlerini yormadan egzersiz yapmaya…
2. Hayat amacı olması: Okinawalılar buna “ikigai” Nicoyalılar “plan de vida” diyor. Bunu yaşamın anlamını da ekleyebiliriz. Bu sistemin, evrenin, yaşamın bir bileşik kaplardan oluştuğunu hatırladığımızda, birbirimize yardım ve paylaşmak bile önemli bir yaşam amacı olabilir. Demografik çalışmalar, yaşam amacının ömrümüze ortalama yedi yıl katabileceğini söylüyor.
3. Yavaşlama, vites küçültme: Stres mavi bölgelerdeki insanlarda bile var. Ama en önemli fark, stresten kurtulma rutinleri, stresi algılamaları ve verdikleri reaksiyonlar. Stresin üzerimizde yarattığı olumsuz etkileri minimuma indirmek için yöntemler geliştirirken, Okinawalılar dua eder, İkaryalılar öğleden sonra kestirir, Sardunyalılar happy hour yapar. En önemli sırlardan biri olan yavaşlama, modern yaşamda hiçbir şeye vakit bulamamakla kendine hiçbir vakit ayırmamak arasında tam tersi yönde gidiyor.
4. %80 kuralı: “Hara hachi bu” 2500 yıllık Konfüçyüs mantrası; Midenin %80’i dolduğunda yemeyi bırakmayı hatırlamak. Aç olmamak ile tok hissetmek arasındaki yüzde yirmilik fark, kilo vermek ya da almak arasındaki fark olabilir. Mavi bölgelerde yaşayanlar günün en küçük öğününü öğleden sonra geç saatlerde veya akşam çok erken yiyorlar ve miktarları daima kendilerine yetecek kadar oluyor.
5. Bitkisel ağırlıklı beslenme ve bitkisel protein: Mavi bölgelerde fasulyegiller asırlık diyetin temel taşlarından birisi. Bölgelere göre, fava, fasulye, soya, mercimek, bu bölge sakinlerinin vazgeçemediği ve yaşam süresini uzatan yiyecekler. Et, ayda dört-beş kez yeniyor.
6. Aidiyet: Mavi bölgelerde yaşayan asırlık kişilerin %95’inin inanç temelli bir topluluğa ait oldukları gözleniyor. Kişilerin inançları ve mezhepleri tartışılan bir konu değil. Araştırmalarda, haftada bir, inanç temelli ruhsal hizmetlere katılmanın yaşam süresinde 4 ile 14 yıl arasında bir artış sağlayabileceği görünüyor.
7. Şarap: Bir fonksiyonel tıp uygulayıcısı olarak kendi yaklaşımımda çok severek eklemesem de mavi bölgelerdeki insanlar orta düzeyde belli aralıklarla alkol almaktadır. İşin püf noktası, daha erken saatlerde, arkadaşlarla birlikte, veya yemekle birlikte bir-iki kadeh ve tercihen ev yapımı iyi bir şarap içmektir.
8. Aile ve dostlar: Aile ve nesiller arası bağların güçlü olması, sadece yaşam süresine değil yaşam kalitemize de çok şey katıyor. Uluslararası Yaşlanma Federasyonu (IFA) sağlıkla ve keyifle ilerleyen yaşlarda bu bağlar ve nesiller arası tecrübe aktarımını ve paylaşımın önemiyle ilgili çalışmalar yapıyor. Mavi bölgelerde de sağlıklı asırlık kişilerde ailelerine öncelik verdiklerini görüyoruz. Bu aslında bizim kültürümüzde de yakın olduğumuz, yaşlanan ebeveynleri, büyükbüyükanne ve büyük babaları yakınlarda tutmak anlamına geliyor. Çalışmalar bunu çocuklardaki hastalık ve ölüm oranlarında düşmeyle de ilişkilendiriyor. Aileniz veya aileniz gibi gördüğünüz herkesle güçlü bağlar uzun yaşamın sırlarından birisi.
9. Düzgün bir çevre: Arkadaşını söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim deyimini de anlatıyor gibi bu madde. Dünyanın en uzun ömürlü insanları sağlıklı davranışları destekleyen bir sosyal çevrenin içinde yaşıyor, bu çevreyi seçiyor veya orada doğuyorlar. Diğer tarafından baktığımızda, Framingham araştırmaları sigara, obezite, mutluluk ve hatta yalnızlığın bulaşıcı olduğunu gösteriyor. Mavi bölgelerde yaşayanların sosyal ağları ve Okinawalıların “moais”leri gibi, kurdukları arkadaş gruplarındaki sağlıklı davranışlar, birbirlerini olumlu şekilde etkileyecek yönde şekillenmiştir.
Fonksiyonel iyi olma hali…
Bütün bu incelemeler ve çalışmalar, Lifespan dediğimiz yaşam süresini uzatabilmek ve daha da önemlisi health span dediğimiz sağlıklı yaşam süresini maksimize etmek için son hız devam ediyor. Multi Morbidite dediğimiz, bir kişinin aynı anda yaşadığı iki veya daha fazla kronik sağlık sorununun varlığı, ABD’de çok yüksek bir orandayken, Türkiye için de hiç de az değildir. 2023 yılında yapılan 126 çalışmanın değerlendirildiği meta analiz sonucunda, tüm dünyada 60 yaş üstü nüfusun %51’inde çoklu hastalık olduğu tespit edilmiştir. Çalışmalar, 2020 ve 2050 yılları arasındaki 30 yıl içerisinde, mevcut yaşam şekli ve çevresel faktörler devam ederse, multi Morbidite sahibi 50 yaş ve üzeri kişilerin %90 kadar artacağını göstermektedir. Yaşam süresi kadar -hatta daha önemli olduğunu söylediğimiz- sağlıklı yaşam süresi, bu pek çok çalışma sonrasında; yaşam kalitesi, yani fiziksel sosyal duygusal ve fonksiyonel iyi olma hali ve oldukça önemli olan yalnızlıkla ilişkili bulunmuştur.
Mavi bölgeler projesi, daha uzun ve sağlıklı bir yaşam için kesin ve tek bir yol önermiyor. Zaten tüm bilimsel çalışmalar ve deneyler de, yaşlanma dediğimiz dönüşümde, genetik, biyolojik, biyokimyasal, sosyal, zihinsel, çevresel daha pek çok faktörün hepsinin bir arada olduğunu bize tekrar tekrar gösteriyor. Bilimsel temelli tıp, teknoloji, yeni moleküller, biohacking, detokslar, yeni nesil cihazlar, takviyeler hepsi modern yaşamın içinde sağlıkla ve daha uzun yaşamak için isteyen herkese hizmet etmeye hazır görünüyor.
Mavi bölgeler en doğal haliyle ve sürdürülebilir şekilde, tüm davranış ve anlayışını hepimiz için paylaşıyor. İlham almak isteyen ve yaşamını sağlıkla dönüştürmek isteyen herkesin gözden geçirmesini öneririm. Sevgiler…
