Ahmet, 2. sınıf bir üniversite öğrencisidir. Bir Cuma akşamı, arkadaşlarıyla birlikte bir futbol maçına gider. Takımı kazandığı için çok mutludur. Bir arkadaşı alkol getirmiştir (ki bu, karaciğer hasarı dahil birçok sağlık sorununa neden olabilen bağımlılık yapıcı bir maddedir). Ahmet, içmekte tereddüt eder, ancak akşam ilerledikçe arkadaşları ısrar etmeye devam edince bir içki içmeye karar verir. Ahmet, içkinin onu nasıl etkilediği konusunda şaşkındır. Her şey gözüne “daha parlak daha heyecan verici” görünür. (Ancak alkolün sebep olduğu bu durum ileriye yönelik büyük zararlara yol açabilir.) Ahmet kendisini partiye damgasını vuran kişi gibi hisseder ve alkolü tekrar kullanmaması gerektiğini bilmesine rağmen umutla bu arkadaşlarıyla tekrar buluşmayı bekler.
İşte bu hikaye, bir madde veya alkolle tanışabileceğiniz ve bunu tekrar deneme isteği duyabileceğiniz iki durumdan ilkidir. Bazı insanlar hoşlandıkları bir şeyi daha da güzel hale getirmek için bir madde kullanabilir. Eğer keyif aldıkları bir şey yapıyorlarsa -arkadaşlarıyla akşam yemeğine çıkmak, maç izlemek veya tatilde olmak gibi- içki içmek hoşlarına gidebilir. O etkinliğin eğlenceli anlarını artırabilir. (Bu durum tabii geçici bir durumdur, alkol sağlığa zararlıdır.) Bu deneyimin artırılması ise bir kişinin maddeyi tekrar arama ve kullanma konusunda devam etmesine etki eden çok güçlü bir sebeptir.
Sonsuz rahatlama yanılsaması
Zeynep, akrabalarıyla akşam yemeğine gitmek konusunda çok gergindi. Her akraba yemeği öncesinde kendini endişeli hisseder, herkesin ona baktığını ve onu yargıladığını düşünürdü. Bu endişesini en iyi arkadaşı Elif’e açtı. Elif, Zeynep’in kaygısını biliyordu ve Zeynep’e diazepin’i denemek isteyebileceğini söyledi. (Bu, bazen kısa süreli anksiyete tedavisi için kullanılan, çok bağımlılık yapabilen kontrollü bir madde olan bir benzodiazepindir.)
Zeynep çaresizdi ve Elif ona, büyükannesinden birkaç hap temin edebileceğini garanti etti. Yemekten önceki öğleden sonra, Zeynep yarım tablet aldı ve birkaç dakika içinde bir sakinlik hissetti. Yemeğe gitmekten endişe ediyordu ancak diazepin sayesinde endişe veya korku olmadan katılabilmişti. Zeynep için bu ideal gibi görünüyordu, ancak kısa sürede etkiyi hissetmek için daha fazla ilaç alması gerektiğini fark etti. Kaygısını son derece yanlış bir şekilde kendi kendine tedavi etmeye çalışmıştı. Bu yüzden artık, son derece bağımlılık yapıcı ve tehlikeli bir yoksunluk sendromuna sahip bir ilaçla uzun bir mücadeleye başlamıştı.
Bir madde kullanmanın ikinci en yaygın nedeni, dayanılmaz bir durumu, en azından tolere edilebilir hale getirmektir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi, bir kişi arkadaşlarıyla bir etkinliğe giderken utangaç, endişeli hissediyor olabilir. Belki bir miktar marihuana (Sağlığa zararlı bir maddedir) içtiklerinde daha rahat ve huzurlu hissettiklerini sanırlar. Kısa sürede, bir madde kullanmanın veya içki içmenin kendilerini daha iyi hissettireceği yanılsamasına kapılırlar. Bu tür maddelerin korkularını azaltığı, bir sosyal veya iş etkinliğini daha iyi idare etmelerine sebep olduğu yanılgısına düşerler.
Maalesef başlangıçta, kişiler kendilerini daha iyi hissedebilir. “Eğer uyuyamıyorsanız, o zaman uyku yardımcısı bir ilaç alın. Eğer ağrınız varsa, o zaman ağrı için bir hap alın; üzgünseniz, içki için veya sakinleşmek için bir benzodiazepin alın.” Bu maddeler yardımcı olur; ancak sadece başlangıçta! Çok sık olarak, bir kişi aynı etkiyi elde etmek için daha fazla ve daha fazla madde kullanmak zorunda kalabilir. Buna “tolerans” fenomeni diyoruz. Zeynep şimdi sakin hissetmek için bir tam hap veya birkaç hap almaya ihtiyaç duyabilir. Ahmet şimdi ilk içkisini içtiğindeki etkiyi elde etmek için 2-3 içki içmek zorunda kalabilir.
Tekrar tekrar kullanma isteği
Ne yazık ki, beyniniz maddeyi tekrar tekrar kullanma düşünceleriyle saplantılı hale gelebilir. Çevrenizdeki şeyler sizi tekrar madde kullanma düşüncelerine sürükleyebilir ve çok geçmeden kendinizi hap almak veya içki içmek konusunda istekli halde buluverirsiniz. Bu hisleri ve dürtüleri “arzu” olarak adlandırıyoruz. İşte size bir örnek: Sokakta yürüyorsunuz ve birden burnunuza taptaze kurabiye kokusu geliyor. Aç bile değilsiniz, ama şimdi durup kurabiye almayı düşünüyorsunuz. Koku, sizi kurabiyeleri düşünmeye yönlendirdi ve şimdi kurabiye “arzusu” içindesiniz. Eğer arzular güçlüyse, çok kısa bir süre içinde o kurabiye elinizde olacak! Eğer şu anda kokain veya metamfetamin arzusu içindeyseniz, kendinizi hukuki, fiziksel, duygusal, maddi ve ilişkiler açısından tehlikeye atıyorsunuz.
Başka bir sorun bazen, kişinin kullandığı ilaç, madde veya alkol türüne, ne sıklıkta kullandığına bağlı olarak ortaya çıkabilir: Bırakmaya çalıştığında, yoksunluk belirtileriyle mücadele etmeye başlar. Yoksunluk belirtileri hafif ya da çok şiddetli olabilir. Hatta yoksunluk belirtileri daha da şiddetli olabilir; alkol veya benzodiazepin gibi maddelere karşı yoksunluklar, hayati tehlike arz edebilir. Bazı maddeler için çekilme birkaç günde sona erebilir, ancak diğerleri için kişi kendini daha iyi hissetmeye başlamadan önce haftalarca veya aylarca sürebilir. Bazen bu yoksunluk sürecini atlatabilmek için için bir doktora veya hastaneye ihtiyaç duyulabilir.
Elbette tüm kullanıcılarda aynı etki görülmez. Ancak kullanma motivasyonunuzu iyi tahlil etmek ve tolerans, arzu veya yoksunluk belirtilerini iyi gözlemlemeniz şart. Tüm bunları bilmek, kullanmayı bırakmanız gerektiğini anlamanıza yardımcı olabilir. Belirtiler şiddetliyse lütfen yardım isteyin, hayatınız buna bağlı olabilir.
